هر تحول دیجیتالی به یک استراتژی تحول دیجیتال که به خوبی برنامه ریزی شده باشد نیاز دارد. چنین استراتژی به کسب و کارها کمک می کند به نتایج مطلوب و مدنظرشان دست یابند. کسب و کارها در اقصی نقاط جهان در حال روی آوردن به تحول های دیجیتال هستند. آنها به تحول های دیجیتال متوسل شده اند چرا که با چالش هایی مانند «ارتقای فرایندهای کسب و کاری»، و «خلق قابلیت ها و مدل های کسب و کار جدید» روبرو هستند.
در اقتصاد دیجیتال نوین، کسب و کارها فقط در صورت پذیرش و گسترش حضور دیجیتال خود، و دسترسی به دارایی های داده ای با ارزش، قدرت رقابت کردن را کسب می کنند. به همین دلیل، کسب و کارها موظفند استراتژی تحول دیجیتال مشخصی را تدوین کنند. در چنین استراتژیی به عواملی همچون داده، فناوری، فرایندهای کسب و کار و عوامل انسانی رسیدگی می شود. هدف، خلق محیطی است که مساعد فناوری دیجیتال باشد و با آغوش گرم از آن استقبال کند.
استراتژی دیجیتال چیست؟
فناوری‌های دیجیتال مانند رایانش ابری، اینترنت اشیاء، موبایل، فناوری های اجتماعی و … که در بسیاری از صنایع و بخش ها نفوذ پیدا کرده اند، باعث ایجاد تغییرات اساسی در استراتژی‌های کسب و کار می‌شوند. از این رو زمان آن رسیده که در مورد نقش استراتژی فناوری اطلاعات در کسب و کارها بازنگری کنیم. بنابراین به جای اینکه آن را یک استراتژی سطح عملیاتی ببینیم باید به سراغ ترکیبی از استراتژی فناوری اطلاعات و استراتژی کسب و کار برویم که می‌توان آن را استراتژی کسب و کار دیجیتال نامید.
تا زمانی که مدیران، فرصت های خلق شده توسط فناوری های دیجیتال برای افزایش یکپارچگی در سازمان را درک کنند، می توانند استراتژی های جدید دیجیتالی برای سازمان تعریف کنند. در حقیقت این استراتژی ها، استراتژی های مجزا برای فناوری نیستند بلکه استراتژی هایی هستند که شامل فرصت های به وجود آمده توسط اقتصاد دیجیتال هستند. استراتژی دیجیتال از آنجایی که دامنه اثر و نتایج عظیمی دارد در پی افزایش یکپارچگی و اولویت بخشی به ابعاد مستقل تحول دیجیتال است. این استراتژی دیجیتال به منظور ایفای نقش خود در کل سازمان، باید هم سطح با سایر استراتژی های موجود در کسب و کار بوده و با آنها هم راستا شود.
استراتژی دیجیتال کسب و کار یا همان استراتژی تحول دیجیتال مفهوم جدیدی است که به شفاف سازی نیاز دارد. گاهی در تعریف استراتژی دیجیتال، دیدگاهی مبتنی بر منابع وجود دارد و آن را تمام اقدامات سازمان در قبال دارایی ها و ابتکارات دیجیتال خود می بینند. این دیدگاه هرچند استراتژی دیجیتال را بالاتر از استراتژی فناوری اطلاعات و بازاریابی دیجیتال می بیند ولی دید تحول گرایی در آن وجود ندارد و به تغییرات و اصلاحات تدریجی در منابع دیجیتال سازمان پرداخته است. باید توجه داشته باشید که استراتژی دیجیتال تنها در مورد فناوری نیست و برای موفقیت باید با رهبری و فرهنگ مناسب با این تحول ترکیب شوند.
اما دیدگاهی جامع تر این است که این استراتژی دیجیتال، با استفاده از فناوری های تحول‌آفرین سعی دارد قابلیت‌هایی در درون کسب و کار ایجاد کند تا یک سازمان بتواند به شرایط متغیر بازار پاسخ دهد. این دیدگاه نیز به استراتژی دیجیتال نگاهی مبتنی بر منابع داشته که با استفاده از منابع دیجیتال تدوین و اجرا شده تا ارزش متمایز کننده ای خلق کند.
مفهوم استراتژی تحول دیجیتال در کسب و کار چیست؟
از دیدگاه صنعت فناوری، استراتژی تحول دیجیتال در کسب و کار به معنای استفاده از فناوری برای انجام کارها است. امورزه اکثر شرکت ها از ابتدای فعالیت خود از فناوری برای بهبود چگونگی ارائه محصولات و خدمات خود استفاده کرده اند. از منظر صنعت، استراتژی تحول دیجیتال کسب و کار از نظر بازاریابی دیجیتال و تجربه کاربری (Ux) مورد بحث قرار می گیرد. مشتریان اکنون از فناوری برای جستجو ، یافتن و انتخاب محصولات و خدمات متناسب با نیازهای خود استفاده می کنند.
برای ایجاد یک استراتژی کسب و کار بر مبنای تحول دیجیتال، به فناوری به عنوان ابزاری که برای ایجاد یک کسب و کار در حال تغییر استفاده می شود، نیاز است. این امر مستلزم آن است که کسب و کار نیز ارزش جدید تولید شده را به شکلی که مشتریان دوست دارند بیان کند. این کار به مشاوره مدیریت نیاز دارد تا به شما کمک کند تا یک سازمان کارآمدتر ایجاد کنید. ایجاد یک استراتژی تحول دیجیتال در کسب و کار با ایجاد یک استراتژی معمولی کاملا متفاوت است. قبل از اینکه به یک استراتژی تحول دیجیتال بپردازیم، بیایید تعریف کنیم که کسب و کار دیجیتال چیست.
کسب و کار دیجیتال، سازمانی هوشمند، سازگار و مبتکر است که می تواند در اقتصاد دیجیتال رقابت کند. شرکت های دیجیتال به جای بهبود آن، همه آنچه را که در حال حاضر وجود دارد، دوباره از نو طراحی می کنند. آنها با عینک واقعیت مجازی به جهان نگاه می کنند، امکانات جدیدی را می بینند و آماده هستند تا دنیای جدیدی را رقم بزنند.
روش های تدوین استراتژی تحول دیجیتال موفق
در اینجا نکاتی را برای تدوین یک استراتژی تحول دیجیتال موثر با شما در میان می گذاریم:
1- رهبری خود را بسازید
مالکیت یک عنصر مهم و غالبا نادیده گرفته شده در هر استراتژی تحول دیجیتال است. مشخص کنید که هر فردی در قبال چه چیزی مسئول است؟ هر عضو تیم چه چیزی را به روال پیاده سازی استراتژی می افزاید؟ و این عمل را چگونه انجام می دهد؟
یک استراتژی تحول دیجیتال موفق، به «ذهنیت» و «راهنمایی» مناسب وابسته است. بنابراین اولین گام کلیدی که در مسیر تدوین یک استراتژی تحول دیجیتال موثر برمی دارید این است که «استراتژی» را با «رهبری مناسب» ترکیب کنید.
یک ابتکار تحول دیجیتال باید از سوی رهبری ارشد حمایت شود. علاوه بر این، مدیریت برنامه تحول دیجیتال باید به شخصی سپرده شود که از «اختیار عمل» کافی در درون سازمان برخوردار باشد. مدیر این پروژه باید از مهارت های مدیریتی لازم برای پیش بردن پروژه ای چند وجهی، که با همکاری واحدها و دپارتمان های مختلف کسب و کار انجام می شود برخوردار باشد.
2- فرهنگ ارتباطات را تقویت کنید
آماده یک «تغییر فرهنگی» بزرگ شوید. مشتریان و کارکنان شرکت اغلب راجع به پذیرش تغییرات بزرگ و اساسی تردید دارند، همین موضوع کار پیاده سازی پروژه های تحول دیجیتال را دشوار می کند. فرهنگ محیط کار یکی از آن عوامل مهمی است که در تضمین موفقیت تحول دیجیتال نقش مهمی دارد. در آماده سازی کارکنان پیش قدم باشید. حرکت در راستای یک سری نکات به تحقق اهداف تحول دیجیتال کمک می کند:
- در مورد استراتژی تحول دیجیتال شرکت و چگونگی ثمربخش بودن آن برای تمام ذی نفعان بحث کنید.
- از طریق کلاس های آموزشی در آماده سازی کارکنان پیش قدم شوید.
- در مورد اهمیت تطبیق دهی فرهنگ با برنامه جدید توضیح دهید.
- به بازخوردهای اطرافیان توجه کنید، و آنها را در استراتژی لحاظ کنید.
یک برنامه تمرینی شفاف را تهیه کنید. به روزرسانی های منظمی را ارائه دهید. در تلاش های خود ثابت قدم باشید تا به کارکنان قوت قلب بدهید.
3- فناوری هایی که قصد پیاده سازی شان را دارید انتخاب کنید
شناسایی فناوری ها و ابزارهای مناسبِ سازمانتان مسئله مهمی است. آنها کمک می کنند تا استراتژی تحول دیجیتال مدنظر خود را بسازید. پیاده سازی فناوری های جدید نیازمند سرمایه گذاری های مالی و برنامه ریزی است. با برنامه ریزی صحیح در شروع پروژه، شانس جلوگیری از هزینه های غیرضروری آتی را به دست خواهید آورد.
یک استراتژی مناسب باید از چند گزینه برخوردار باشد. علاوه بر این بودجه مورد نیاز هر یک از این گزینه ها، باید به صورت واضح و شفاف مشخص شده باشد. هر استراتژی تحول دیجیتالی باید به یک سری جنبه های فناورانه توجه کند. این جنبه ها عبارتند از:
رایانش ابری (Cloud Computing)
پلتفرم های ابری عمومی از جمله «خدمات تحت وب آمازون (AWS)» و «Microsoft Azure»، همین حالا هم فراگیر شده اند. سازمان ها انواع و اقسام فعالیت های اجرایی را به محیط ابری عمومی انتقال داده اند. اپلیکیشن های حیاتی برای ماموریت کسب و کار و داده های حساس هم از این قاعده مستثنی نیستند. نرم افزارها و مدل های مدیریت ابری ترکیبی نیز یکی دیگر از انتخاب های رایج هستند. سازمان هایی که از این ابزارها استفاده می کنند، فعالیت های خود را به ترکیبی از محیط های مختلف (روی سیستم های اختصاصی شرکت و روی فضای ابر عمومی) منتقل می کنند.
رایانش لبه (Edge Computing)
«رایانش لبه» روشی است که طی آن اجرای اپلیکیشن ها، و ذخیره داده ها در نقاطی نزدیک به دستگاه های مستقر در محیط عملیات انجام می شوند. این ویژگی برای اپلیکیشن هایی که به تاخیر حساس هستند، و موظف به حفظ حریم خصوصی داده ها هستند اهمیت بالایی دارد. فناوری رایانش لبه در حال ادغام شدن در فناوری رایانش ابر است. موسسه گارتنر پیش بینی کرده است که تا سال 2025؛ اکثر شرکت های ارائه دهنده خدمات ابری، خدمات رایانش لبه را هم ارائه می کنند. تحت شرایط جدید سازمان ها این فرصت را پیدا می کنند که خدمات رایانش ابری را روی لبه اجرا کنند.
ابزارهای تحلیل داده ها و هوش مصنوعی: «داده ها» نقش محوری در استراتژی تحول دیجیتال ایفا می کنند. الگوریتم های یادگیری ماشین، امکان اجرای تحلیل های لحظه ای و پیشرفته، روی حجم عظیمی از داده ها را فراهم نموده اند. چنین ابزارهایی قدرت تصمیم گیری شرکت ها را افزایش می دهند، و زمینه ساز اتخاذ تصمیمات عملیاتی خودکار هستند. این ابزارها تخصص انسانی را با بینش های مبتنی بر یادگیری ماشین ترکیب می کنند.
تجربه دیجیتال و واقعیت دیجیتال (Digital Experience & Digital Realty)
بزرگ ترین پروژه کار از راه دور جهان در حال اجرا است. کسب و کارهای هوشمند و تفکیک پذیر، مزایایی همچون دیجیتالی شدن فعالیت های کسب و کار، اجرای خودکار عملیات و معرفی محصولات و مدل های کسب و کاری جدید را به ارمغان آورده اند. نمایشگرهای هوشمند به رهاسازی قدرت نسل جدید واسطه های کاربری کمک کردند. قابلیت های این واسطه ها از طریق فناوری ها و الگوریتم های هوشمندی همچون «اینترنت اشیا» تامین می شوند. این ابزارها به سازمان ها کمک می کنند تا عملکرد افراد و تیم ها را بهینه سازی کنند. همچنین این ابزارها با ارائه توصیه های هوشمند، امکان شخصی سازی تجربیات مشتری را فراهم نموده اند.
4- با شرکای مناسب همکاری کنید
وقتی در جستجوی شرکای فناوری هستید، به آینده نگاه کنید. سوالات مهم زیر را از خودتان بپرسید:
- آیا فروشنده ی محصول یا خود محصول (فناوری) قابل توسعه هستند؟
- آیا چشم انداز شریک تان، با دورنمای سازمان شما هماهنگ و یکسان است؟
- آیا شریک تان حاضر است از استراتژی تحول دیجیتال بلندمدت شما، آن طوری که لازم است حمایت کند؟
- فناوری یا شریک جدید چگونه با ابزارها و سیستم های فعلی هماهنگ می شود؟
- آیا شریک مدنظر از تخصص و مهارت های لازم برای برنامه های در دست ارائه برخوردار است؟
لیست طولانی از سوالات وجود دارند که شرکت با مطرح کردن آنها، از انتخاب فناوری ها و شرکای صحیح اطمینان حاصل می کند. اگر شریکی به دانش، تخصص و سابقه مدنظر شما دسترسی ندارد، تحقق بخشی به اهداف پیش بینی شده چالش برانگیز خواهد بود.
5- توسعه چابک را در مقیاس وسیع اجرا کنید
توسعه چابک و سریع، یکی از رویکردهای استراتژی تحول دیجیتال است که کاربرد گسترده ای در توسعه نرم افزار دارد. سازمان ها اغلب برای مقیاس بندی چارچوب چابک موجود خود تلاش می کنند، اما دستیابی به یک فرآیند چابک یکپارچه در سراسر سازمان می تواند یک تغییر بازی برای استراتژی تحول دیجیتال باشد. برای این که توسعه چابک را در کل سازمان گسترش دهید و یکپارچه کنید، باید نکاتی را رعایت کنید. چند مورد از این نکات به شرح زیر هستند:
- فرهنگِ کارِ چابکی را ترویج دهید که از خلاقیت حمایت می کند، و با شکست های بالقوه کنار می آید.
- ابزارهای نرم افزاری را پیاده سازی کنید که فرایندهای چابک را سازماندهی می کنند، و چرخه های عمر توسعه نرم افزار را به شکل خودکار اجرا می کنند. مطمئن شوید عملکرد ابزارها در تمام بخش های سازمان یکسان باشد.
- با اتکا به رایانش ابری، محیط های خدماتی خودمحور را ایجاد کنید. بدین ترتیب نوآوری سریع برای تمام تیم ها ممکن می شود.
- برای تمامی تیم های توسعه نرم افزار و فعالیت های تحول دیجیتال، روایت های کُلی (اپیک ها) و برنامه های کوتاه (اسپرینت ها) را در اولویت قرار دهید.
6- کارکنان را آموزش دهید
گاهی وقت ها کارکنان تمایلی به پذیرش تحول دیجیتال در کسب و کار ندارند چرا که نگران تاثیر آن بر جایگاه شان در درون سازمان هستند. این خطر وجود دارد که کارکنان قدیمی نقش های خود را از دست بدهند، یا در تطبیق پذیری با نقش های نشات گرفته از تحول دیجیتال ناموفق باشند.
سعی کنید فرصت های آموزشی مناسبی را در اختیار کارکنان خود قرار دهید، تا در مورد شرایط پس از تحول دیجیتال توجیه شوند. با این کار وفاداری آنان را تقویت می کنید و به آنها کمک می کنید مهارت های ضروری برای یک شرکت قرن بیست و یکمی را کسب کنند. سرمایه گذاری در آموزش کارکنان موجب رضایت کارکنان، بازدهی تجاری مطلوب و تداوم کار با کیفیت می شوند.
باید گفت که تحول دیجیتال به فناوری، استراتژی کسب و کار، داده ها و فرایندها خلاصه نمی شوند، بلکه عامل انسانی یعنی کارکنان را هم شامل می شود.
استراتژی تحول دیجیتال چگونه کار می کند؟
مایکل پورتر، مدرس دانشگاه هاروارد، در سال 1996 در مقاله ای برای Harvard Business Review با عنوان «استراتژی چیست؟» منتشر کرد. او در این مقاله استدلال می کند که اثربخشی عملیاتی، اگرچه برای عملکرد برتر ضروری است اما کافی نیست، زیرا تقلید از فناوری های آن ساده است.
مک کینزی در کتاب خود با عنوان «استراتژی خوب-استراتژی بد»، گفت که استراتژی یک هدف یا مجموعه ای از اهداف نیست. بلکه استراتژی یک طرح نبرد تجاری است که بر اساس مجموعه ای از ویژگی ها یا شرایط منحصر به فرد طراحی می شود که سازمان را از رقبای خود متمایز می کند (اهرم فشار) و منجر به سودهای استثنایی و پایدار می شود.
مک کینزی به ما می گوید که یک استراتژی خوب 3 مولفه دارد:
– تشخیص
– راهنمایی
– یک برنامه تجاری منسجم
به طور معمول در سازمان هایی که درگیر پیاده سازی استراتژی تحول دیجیتال هستند، مشاهده مفقود شدن هر یک از این سه مولفه بسیار اتفاق می افتد. نادیده گرفتن هر یک از این مراحل به روش های مختلفی انجام می شود. اما نتایج حاصل از این چشم پوشی در سازمان بسیار ترسناک است. بیایید نگاهی به خطرات مرتبط با هر جز بیندازیم.
عواقب چشم پوشی از تشخیص
– اعمال اشتباه برنامه دیجیتال، نتایج مطلوب غیر واقعی، هرج و مرج و عدم اطمینان.
– ممکن است مشاهده کنید که بخش های جداگانه کار شما “دیجیتالی” می شوند. فناوری پیاده سازی شده است. اما کارکنان از آن استفاده نمی کنند.
– هدف از مرحله تشخیص، درک وضعیت فعلی و چالش هایی است که باید برای رسیدن به یک وضعیت مطلوب جدید برطرف شود.
نادیده گرفتن راهنمایی
در بیشتر موارد، شرکت به اهداف استراتژیک خود نخواهد رسید. بدون راهنمایی، استراتژی چیزی بیش از فهرست خواسته ها نیست.
نادیده گرفتن برنامه تجاری منسجم
در نهایت منجر به اتلاف منابع، اتلاف وقت، تلاش و سرمایه گذاری می شود. متأسفانه این کار به کارمندان محروم، بی روح و خسته منجر می شود.
استراتژی تحول دیجیتال را از کجا شروع کنیم؟
استراتژی کسب و کار فقط بخشی از مراحل ایجاد شرکتی است که به صورت دیجیتالی تغییر ماهیت داده است. در حقیقت داشتن یک استراتژی خوب و فناوری مناسب منجر به تحول دیجیتالی می شود، نه تغییر شکل.
یک استراتژی کسب و کار دیجیتالی که توسط تیمی با ذهنیت دیجیتالی مناسب ایجاد شده است، منجر به ایجاد یک طرح تجاری متفاوت از طرحی می شود که طرز فکر سنتی دارد.
در این بین تعامل بین ذهنیت و استراتژی ضروری است. برای شروع یک استراتژی دیجیتال خوب باید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
ارتباطات
ایجاد یک استراتژی تحول دیجیتال مستلزم این است که ما بفهمیم چگونه می توان با تغییر وضعیت و ارزشی که ایجاد می کند ارتباط برقرار کرد. باید مشتری ها را در مورد ارزشی که خریداری نمی کنند متقاعد کنیم. اگر نتوانیم تیم های داخلی خود را تحت تأثیر قرار دهیم، آنها تغییر نخواهند یافت.
تقویت فرهنگ نوآوری
یک استراتژی تحول دیجیتال در کسب و کار باید به نوآوری بپردازد. هدف نهایی ایجاد فرهنگ نوآوری در کسب و کار است. همان طور که یک هنرمند نقاش یاد می گیرد که با گذشت زمان نقاشی بکشد، استعداد نوآوری نیز از طریق یادگیری و تمرین رشد می کند.
داده ها
کدام یک از آنها مهم است؛ مرغ یا تخم مرغ؟! این معما طراحی شده است تا منجر به یک استدلال دایره ای شود. جواب صحیحی وجود ندارد. مرغ را با «داده» و تخم مرغ را با «مشکل» جایگزین کنید. بیایید مسأله را این طور مطرح کنیم؛ آیا داده ها مشکل تجاری را تعریف می کنند یا مشکل تجاری داده های مورد نیاز برای حل آن مکشل را تعریف می کند؟ پاسخ این است که با مشکل تجاری شروع کنید، نه داده ها. مشکل تجاری باید قبل از داده باشد.
آموزش تحول دیجیتال
توجه صرف به جنبه فناوری و عدم توجه کافی به ابعاد اجتماعی و فرهنگی تحول دیجیتال، یکی از دلایل اصلی شکست سازمان ها در مسیر دیجیتالی شدن است. تحول دیجیتال یک مفهوم فنی- اجتماعی است که هم افزایی این دو در کنار هم، موفقیت در این مسیر را به همراه خواهد داشت. سازمان های در مسیر تحول دیجیتال، باید به صورت ویژه به جنبه های فرهنگی و اجتماعی نیز توجه نمایند. پس سازمان ها باید نسبت به این موضوع آگاه باشند که به صرف جذب و خرید چند فناوری، به سمت دیجیتالی شدن حرکت نخواهند کرد و باید از پرورش تفکر و فرهنگ دیجیتال سازمان آغاز کنند.
حرکت در مسیر تحول دیجیتال فراتر از استفاده از فناوری های دیجیتال در فرایندهای کاری بوده و نیازمند ایجاد تغییر در تفکر، آموزش مجدد کارکنان و تغییر نگرش افراد در سازمان است. ایجاد نگرش دیجیتال را شاید بتوانیم گام اصلی در مسیر دیجیتالی شدن بدانیم. یان راجرز یکی از مشهورترین مدیران ارشد دیجیتال جهان که سابقه فعالیت در اپل را دارد، معتقد است که «لحظه بزرگ برای سازمان، زمانی اتفاق می‌افتد که بپذیرد تحول دیجیتال یک مساله فناورانه نیست، بلکه یک تغییر فکری و فرهنگی است».
نتیجه
آن چه واضح و روشن است این است که برای تحقق یک استراتژی تحول دیجیتال موفق در هر کسب و کاری، بدون در نظر گرفتن تمام جوانب و تنها اکتفا بر یک محور، نمی توان انتظار تحول دیجیتالی در سازمان را داشت. اگر صرفا بر جنبه فناوری موضوع اکتفا نموده و از نیروی انسانی و فرهنگ دیجتالی که باید بر فضای کسب و کار حاکم شود غافل شوید، هرگز نمی توانید یک استراتژی تحول دیجیتال موفقی را اجرا کنید.
